Als we de krantenberichten mogen geloven, zal zich op enig moment in de nabije toekomst een ernstige aardbeving voordoen in Groningen. Bijzonder is dat de aardbeving geen natuurverschijnsel is, maar door de mens veroorzaakt is (zo begrijp ik de ‘stand van de wetenschap’ althans). Bovendien is de beving redelijk te voorspellen. En als de grote beving komt, kan die veel schade veroorzaken. Ik vroeg me af hoe het zit met verzekeringsdekking bij de grote beving. Niet dat ik in Groningen woon, maar ik heb toch maar eens mijn verzekeringspolissen er bij gepakt. Ben ik gedekt tegen aardbevingen? Ik heb wat scenario’s op een rij gezet.

Mijn auto raakt beschadigd door vallende stenen van het dak van de buurman.

Gelukkig heb ik een cascoverzekering voor mijn auto. En die geeft duidelijk aan dat schade aan mijn auto door een aardbeving gedekt is.

Mijn huis stort in – een passant raakt ernstig gewond.

Ik kon er niets aan doen, dus laten we even aannemen dat ik geen schuld heb aan dit letsel. Maar mijn huis is wel een opstal in de zin van art. 6:174 BW. En huizen horen niet in te storten (net zoals dijken niet behoren weg te schuiven; zie HR 17-12-2010 Wilnis), dus grote kans dat deze passant – of zijn nabestaanden – zal willen betogen dat ik risico-aansprakelijk ben. Dit lijkt mij een aansprakelijkheidsrisico ten aanzien van alle opstallen waarvan deskundigen nu al kunnen voorspellen dat deze de te verwachten aardbeving niet zullen weerstaan. Van die opstallen is immers nu al bekend dat zij niet de veiligheid bieden die men daarvan mag verwachten, toch? En ook voor andere opstallen sluit ik niet uit dat een beroep op art. 6:174 BW ook tot de mogelijkheden behoort.

Dekt mijn aansprakelijkheidsverzekering dit risico? Goede vraag. Ik kijk het even na en wat blijkt: in de algemene polisvoorwaarden is uitgesloten “schade die is veroorzaakt door een aardbeving of vulkanische uitbarsting.” Maar er staat ook: “Daar waar de bijzondere voorwaarden afwijken van de algemene voorwaarden, geldt wat in de bijzondere voorwaarden vermeld staat.” Prima, kijken we even verder naar de bijzondere voorwaarden voor aansprakelijkheid. In deze bijzondere voorwaarden staat: “Deze voorwaarden gelden, mits van toepassing verklaard op de polis, naast de Algemene voorwaarden”.  Als ik de bijzondere voorwaarden langsloop, zie ik dat wettelijke aansprakelijkheid is gedekt. En er staan uitsluitingen, zoals seksuele misdragingen, opzicht, voertuigen en zo verder. Maar er staat niets over aardbevingen in combinatie met art. 6:174 BW. Dus wijken de bijzondere voorwaarden door stilzwijgen nu af van de algemene? Is aansprakelijkheid ex art. 6:174 BW in verband met aardbevingen wel of niet gedekt? Het is me niet duidelijk geworden.

Mijn huis stort in – het huis is beschadigd.

Is schade door aardbeving eigenlijk gedekt op mijn opstalverzekering? Ik geloof het wel. Maar hier speelt hetzelfde probleem als hierboven – de verhouding algemeen/bijzonder in mijn polisvoorwaarden is me niet helemaal duidelijk. Het lijkt er in elk geval wel op dat als de aardbeving een dijk doet bezwijken, mijn opstalverzekering niet wil dekken. Mijn polis sluit namelijk uit ‘schade die is veroorzaakt door overstroming tengevolge van dijkdoorbraak of tengevolge van scheuren, gaten of andere beschadigingen aan waterkeringen’).  En wat geldt als je polis bepaalt dat ‘grondverzakking, grondverschuiving en instorting’ van dekking zijn uitgesloten? Valt een aardbeving daar ook onder? En nog een causaliteitsvraagje: is overstroming door dijkdoorbraak wel of niet gedekt, als aardbeving wel maar dijkdoorbraak niet is gedekt?

Mijn huis stort in – ik kom te overlijden.

Gelukkig – nou ja, voor mijn nabestaanden dan… – heb ik een ongevallenverzekering en een levensverzekering. Wat betreft de ongevallenverzekering denk ik dat de aardbeving geldt als ‘Een plotseling, onafhankelijk van de wil van de verzekerde, van buiten rechtstreeks op het lichaam inwerkend fysiek geweld, dat letsel of overlijden tot gevolg heeft.’ Maar ook hier geldt weer dat bij mijn ongevallenpolis ‘deze voorwaarden gelden, mits van toepassing verklaard op de polis, naast de Algemene voorwaarden.’ En daar stond nu juist dat aardbevingen uitgesloten waren…. Wat betreft de levensverzekering (bij een andere verzekeraar), die is wel duidelijk geloof ik. Geen nucleaire ramp of oorlog, dus gewoon gedekt.

Dekkingsvragen dus.

Zoals hierboven bleek, heb ik een paar verzekeringspolissen die opgebouwd zijn uit modules, waar algemene en bijzondere bepalingen op van toepassing zijn. De onderlinge samenhang daartussen is me niet helemaal duidelijk. Bij beantwoording van de vraag of iets is gedekt of niet, zijn dan van belang: de bewoordingen van de polis en de samenhang tussen de polis-onderdelen, de uitleg die daar redelijkerwijs aan gegeven moet worden, en ook de redelijke verwachtingen die verzekeringnemers aan het product ontlenen. In verband met een dispuut over de uitleg van een aansprakelijkheidsverzekering was de Hoge Raad behoorlijk duidelijk: “De functie die een AVB-polis in het maatschappelijk verkeer vervult en de daarop gebaseerde verwachtingen van verzekerden, rechtvaardigt (…) een ruime dekkingsomvang” (HR 30 maart 2012, ECLI:NL:HR:2012:BV1295 ; Onderlinge/Nationale Nederlanden). Geldt dat niet voor elke schadeverzekering? Voor die verzekeraars die bevingsschade niet willen dekken en die een gecompliceerde structuur van algemene en bijzondere voorwaarden gebruiken waar niet helemaal duidelijk uit wordt hoe het precies zit, is het dus misschien goed om hun klanten daar nog even op te wijzen. Ik zelf kon het in elk geval niet heel erg goed uit mijn polissen opmaken.

Als de beving komt…

Natuurlijk is wat ik hierboven schets, niet het hele verhaal. Er lopen allerlei andere vergoedingsmechanismen door het verhaal heen. Aansprakelijkheid van de NAM voor personen- en zaakschade is naar ik aanneem heel eenvoudig te gronden op art. 6:177 BW (risicoaansprakelijkheid van de exploitant van een mijnbouwwerk voor schade door bodembeweging; nota bene: expliciet niet uitgesloten ex art. 6:178 aanhef en onder b BW). En misschien zit er ook nog een ‘egalité devant les charges publiques’ aspect aan dit alles. En voor zover er private verzekeraars in de buidel hebben getast, zullen die op hun beurt verhaal willen nemen op de NAM en wellicht de Staat.

Kortom, als de beving komt en grootschalige schade teweegbrengt, zijn er nogal wat aansprakelijkheids-, schadevergoedings- en dekkingsvragen en is het vooral zaak om op efficiënte wijze deze massaschade af te wikkelen. Voor nu zou het al handig zijn als verzekeraars voor hun Groningse klanten nog even op een rij zetten wat wel en niet gedekt is. Kunnen ze ook direct een standpunt innemen over de vraag of onder het begrip ‘aardbeving’ in hun polissen – voor zover niet verder gedefinieerd in die polis – ook valt te verstaan een door mensenhand teweeggebrachte aardbeving. Want het gaat hier niet om een rechttoe-rechtaan natuurramp waar ik in de eerste plaats aan zou denken bij dat soort uitsluitingen.

• Zie over deze materie ook T. Hartlief, ‘De gaskraan dicht!?, NJB 2014/4, p. 249.